(بخش پنجم)
مستلزمات رهبری اثربخش در رویکرد رهبری معلم
مدیریت کلاس درس ایده آل و رهبری اثربخش مستلزم به کارگیری کارکردهای مدیریت یعنی طراحی، سازماندهی، هدایت، رهبری، نظارت، کنترل وارزشیابی است.
طراحی وسازمان دهی مقدمۀ مدیریت، هدایت، رهبری، اجرای وظایف وارزشیابی مرحلۀ پایانی حلقۀ مدیریت محسوب می شود.
تحقق اين كاركردها جو كلاس را براي يادگيري و آمـوزش مناسـب ميكند.
موقعيـت كـلاس درس ويژگـي هـاي خاصـي دارد كـه تفكيـك كاركردهـا از يكديگر به سختي امكانپذير است، ولي تحقق تمامي كاركردها در فرايند كلاس درس ضروري است.
ادارة كلاس هميشه از عمده ترين مسـائل معلمـان بـوده، چـون اداره و كنترل كلاس درس همواره پيش نياز يك محيط يادگيري اثربخش براي دستيـابي بـه اهداف آموزشي است.
طراحي و سازماندهي كلاس درس ادارة كلاس درس را آسـان تـر مي كند.
اين فعاليت بايد به گونه اي طراحي شود كه از طريق آن فرصت هاي يـادگيري بيشتري فراهم شود و مهارت هاي اجتماعي و مشاركتي دانش آموزان رشد و ارتقا يابد.
در ادارۀ کلاس درس سازماندهی، موضوعی اساسی وضروری است ومستلزم درگیر شدن فکر معلم برای چگونگی سازمان دهی بهتر است.
سازماندهی به نظم و تربیت درسی واجتماعی دانش آموزان در کلاس درس مربوط می شود.
این فعالیت مستلزم صرف وقت وتوجه به روش هایی است که می تواند از مشکلات رفتاری دانش آموزان جلوگیری و رفتارهای اجتماعی ومناسب دانش آموزان را بهبود بخشد.
بنابراین این عدم سازماندهی کلاس درس موجب عدم توجه به جریان تدریس ویادگیری می گردد.(آندرسون ۱۳۸۰)
مک مانوس (۱۹۸۹) معتقد است که مدیریت اثر بخش کلاس درس مستلزم به کار بستن چهار قانون است که آنها اثرش در مدیریت کلاس مانند اثر چهار عمل اصلی در ریاضیات است .
آن چهار قانون عبارتند از :
۱- شاگردان را درگیر کنید.
بدین مضمون که شروع سریع درس جلو مشکلاتی را می گیرد که چنانچه دانش آموزان به سرعت در فعالیت سودمند درگیر نشوند روی خواهد داد ( اسمیت و لاسلت ، ترجمه صباغیان، ص ۳).
۲- شاگردان را رها کنید.
برنامه ریزی دقیق پایان هر درس بخش حساس روشی است که معلمان با تجربه از آن استفاده می کنند و آموزش را مفید و مورد علاقه دانش آموزان می سازند.( همان منبع، ص ۵ ).
۳- پیشرفت در آن.
در این قانون توصیه می شود که معلم با برنامه ریزی دقیق تلاش در پیشرفت امر تدریس و آموزش داشته باشد زیرا در اینصورت شاگردان احساس اعتماد به نفس و شایستگی در موضوعات درسی می کنند (همان منبع ، ص ۸).
۴- همگامی با آنان .
معلم برای اینکه بتواند مدیریت اثر بخشی را اعمال کند؛
- باید با دانش آموزان خود روابط پسندیده ای داشته باشد
- برای انجام این مهم است تک تک دانش آموزان را بشناسد
- نسبت به شرایط کل کلاس حساس باشد
- قدم به قدم همه دانش آموزان را همراهی کند ( همان منبع، ص ۱۲).
موارد زیر را می‌توان به‌عنوان راهبردهایی جهت مدیریت کلاس درس ورهبری اثربخش بیان کرد.
توانایی تغییر موضوع صحبت به‌گونه‌ای آرام و منطقی توسط معلم
حساسیت معلم در مورد توانایی دانش‌آموزان در انجام دادن فعالیت‌های گوناگون در زمان‌های متفاوت؛
- توجه معلم به‌کل محیط آموزشی
- توجه به‌شیوه‌ی سازماندهی کلاس
- توجه به محیط فیزیکی کلاس
- تفکر و برنامه‌ریزی برای آموزش مؤثر و مدیریت گروهی
- تدوین و آموزش اصول و قواعد مربوط به‌کلاس
- جلب مشارکت اولیای دانش‌آموزان به همکاری نزدیک در فرایند یاددهی – یادگیری
- تدوین و به‌کارگیری راهبردهایی‌برای استفاده بهینه از فرصت‌ها در جریان آموزش
- توجه به‌جلوگیری از بروز مشکلات انضباطی
- فراگیری روش‌های گوناگون واکنش در برابر مشکلات‌دانش‌آموزان
- مهارت در فنون ویژه‌ی کلاس‌داری
- سعی در شناخت بیش تر دانش‌آموزان
- برخورد آرام، خونسرد و حرفه‌ای
- استفاده از تجربه‌های همکاران
- شرکت در کلاس‌های ضمن خدمت
- آموزش مهارت‌های مدیریت کلاس
- آشنایی باعلومی نظیر روان‌شناسی کودک و نوجوان و علوم تربیتی و…
در پایان ذکر این نکته نیز لازم است که برای کنترل کلاس و مدرسه در رهبری اثربخش لازم است معلم با برخی انحراف‌ها که همیشه سلامت جوانان و بچه‌های هر جامعه را تهدید می‌کنند، آشنایی داشته باشند زیرا این مسایل نیز نظم و انضباط و مدیریت کلاس ومدرسه را به‌هم می‌ریزند.
منابع:
سلیمان نژاد، اکبر؛ رابطة سبك رفتار رهبري معلم با خلاقيت دانش آموزان مدارس راهنمايي، تفكر و كودك، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي سال پنجم، شمارة دوم، پاييز و زمستان ۱۳۹۳ ،۵۹ –۷۶
برگرفته از پایان نامۀ بررسی چگونگی شیوه های مدیریت و رهبری اثربخش معلم در کلاس درس پایه متوسطه شهر تودشک
برگرفته از حوزۀ تعلیم وتربیت
برگرفته از معلم، مدیریت کلاس، موانع و راهبردها