«زبان شناسی شناخت اصوات زبان است که از واژه شناسی و آوا شناسی تشکیل شده است. از آنجا که زبان همیشه زنده است، زبان شناسی تحول زبان را هم بررسی می کند و در مجموع ، دانشی بسیار گسترده است.»
تعریف فوق از «بدرالزمان قریب» افتخار زبان شناسی معاصر است. بدرالزمان قریب در سال ۱۳۰۸ در تهران چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند. وی به دلیل بیماری چشم مدتی از تحصیل بازماند. پس از اتمام دورۀ درمان، رشتۀ ادبیات فارسی را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. وی پس از دریافت مدرک لیسانس زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۳۳۸ به آمریکا رفت و در دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به تحصیل شد. زبان سغدی را نزد مارک درسدن و زبان سانسکریت و آواشناسی و زبان شناسی هندواروپایی را در محضر نرمن براون، پروفسور والدز و جرج کامرون آموخت.
بدرالزمان قریب در سال ۱۳۴۰ با استفاده از بورس شاگردان اول، در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی پذیرفته شد. در سال ۱۳۴۴ از رسالۀ دکتری خود با عنوان «تحلیل ساختاری نظام فعل در زبان سغدی» با راهنمایی مارک درسدن دفاع کرد. او پس از بازگشت به ایران استادیار دانشگاه شیراز شد ودر همان‌جا بود که کتیبۀ خشایارشا را که تازه پیدا شده‌بود رمزگشایی کرد.
بدرالزمان قریب در سال ۱۳۴۸ دوباره به آمریکا رفت و به عنوان استاد مدعو در دانشگاه بوتا و پژوهشگر دانشگاه هاروارد مشغول به تدریس شد. پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۵۰ استاد گروه زبان شناسی همگانی و زبان‌های باستانی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد.
دکتر قریب به دلیل خدمات ارزنده فرهنگی به خصوص در حوزۀ زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۷۷ به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آمد. ایشان تنها زن عضو پیوستۀ این فرهنگستان است.
بدرالزمان قریب در سال ۱۳۴۸ دوباره به آمریکا رفت و به عنوان استاد مدعو در دانشگاه بوتا و پژوهشگر دانشگاه هاروارد مشغول به تدریس شد. پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۵۰ استاد گروه زبان شناسی همگانی و زبان‌های باستانی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد.
دکتر قریب به دلیل خدمات ارزنده فرهنگی به خصوص در حوزۀ زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۷۷ به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آمد. ایشان تنها زن عضو پیوستۀ این فرهنگستان است.
کتاب‌ها
-
داستان تولد بودا به روايت سغدى
-
زبان‌های خاموش (نوشته يوهانس فريدريش، با همكارى يدالله ثمره)، برگزيده كتاب سال ۱۳۶۶
-
فرهنگ سغدى (برگزيده كتاب سال ۱۳۷۵)
-
تحلیل ساختار فعل در زبان سُغدی (انگلیسی)
مفاخر
-
جایزۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای ترجمۀ کتاب زبان‌های خاموش(۱۳۶۶)
-
جایزۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای تألیف کتاب فرهنگ سغدی(۱۳۷۵)
-
جایزۀ کتاب سال سازمان میراث فرهنگی برای تألیف کتاب فرهنگ سغدی(۱۳۷۵)
-
چهرۀ ماندگار در همایش دوم چهره‌های ماندگار(۱۳۸۱)
سمت‌ها
-
استادیار و دانشیار دانشگاه پهلوی شیراز
-
دانشیار و استاد دانشگاه تهران
-
محقق بنیاد فرهنگ ایران
-
پژوهشگر و استاد مدعو دانشگاه‌های یوتا و هاروارد آمریکا
-
مدیر گروه گویش شناسی و گروه زبان‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
-
عضویت در انجمن ایران شناسان اروپایی
-
عضویت در شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی تهران
ترجمۀ فارسی کتیبۀ خشایارشا که توسط دکتر بدرالزمان قریب رمزگشایی شده‌است:
«خدای بزرگ است اهورا مزدا که این شگفتی دیدنی را آفرید. که شادی را برای مرد آفرید.
که خرد و دلیری را بر خشایارشا شاه ایرانی ارزانی داشت.
خشایارشاشاه می‌گوید:
به خواست اهورا مزدا آن چنانم که راستی را دوست هستم، بدی را دوست نیستم.
نه مرا کام است که به ناتوان ز توانا بدی کرده شود نه مرا کام است که به توانا بدی کرده شود.
آنچه راست است آن کام من است. مردمی که پیروی دروغ است دوست نیستم.
تندخو نیستم چون مرا خشم مسلط شود با اراده سخت نگاه می‌دارم.
بر خویش سخت فرمانروا هستم.
مردی که هم کوشی کند طبق همکاریش می‌پرورم، آن‌که تبهکاری کند طبق تبهکاریش پرسش کنم.
کام من نیست که مردی تبهکاری کند و همپنین کام من نیست که اگر تبهکاری کند پرسش نشود.
آنچه مردی علیه مردی گوید مرا باور نشود تا شهادت هر دو را نشنوم
…این‌ها هنرهایی است که اهورا مزدا به من ارزانی داشت
و من تاب بودن آن را داشتم بخواست اهورامزدا آنچه کرده من است با این هنرهایی که اهورامزدا مرا ارزانی داشت کرده‌ام. اهورامزدا و آنچه کرده منت بیاباد.»