رفتار اجتماعی مطلوب که تحت عنوان نیکوکاری نیز از آن یاد می‌شود جنبه‌ای از رفتار آدمی است که برای دیگران و به ویژه افراد آسیب دیده و توان‌خواه پیامدهای مثبتی به همراه می‌آورد.
از دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی توجه به نقش رفتارهای مطلوب اجتماعی در اجتماع بیشتر شد. نرخ این نوع از رفتار در کشورهای مختلف متفاوت است. اکثر پژوهشها در زمینه رفتارهای مطلوب اجتماعی در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی انجام گرفته است. رفتارهای مطلوب اجتماعی در میان کشورها به میزان گستردهای با یکدیگر متفاوت است.
در پژوهشی در مورد نجات دهندگان قوم یهود پس از جنگ جهانی، ویژگی‌های نجات دهندگان و افرادی‌که به یاری رسانی تمایل بیشتری دارند بررسی گردید؛ نتایج پژوهش نشان داد که نجات دهندگان، خود اندیشی و نیکخواهی بیشتری نشان میدادند. بر رعایت قوانین و مقررات اخلاقی تأکید بیشتری داشتند و اهمیت بیشتری برای مسؤولیت فردی قائل بودند. این افراد مسؤولیت‌پذیری اجتماعی بیشتری داشتند و اظهار می‌کردند که وقتی کسی در اطراف آنها ناراحت و مأیوس است آنها نیز ناراحت می‌شوند.
نجات دهندگان انسانهای توانایی هستند که قادرند برنامهریزی کرده، آن برنامهها را اجرا کنند و پیامدهای اعمال خویش را بپذیرند. آنان، اعتقاد بیشتری به تواناییهای خود در زمینه کنترل محیط خویش داشتند و در گذشته کارهای مثبت بیشتری انجام داده بودند که از آنها احساس غرور می‌کردند.
هدف این نوع از رفتار کمک به فردی دیگر و کاهش فشار از دوش فردی است که در اضطرار است. به نوعی رفتار نیاز شخصی دیگر در موقعیتی اضطراری است. سرمایه اجتماعی، در بسیاری از موارد توسط تحلیل‌گران اجتماعی برای توضیح طیف وسیعی از فرایندهای اجتماعی به کار می‌رود.
رفتار اجتماعی مطلوب(نیکوکاری) از سرمایه‌های اجتماعی هر کشور است که موجب انسجام، همبستگی و مشارکت اجتماعی در جامعه می‌گردد. امیل دورکیم، بنیانگذار جامعه شناسی، در کتاب خود تحت عنوان: خودکشی(۱۸۹۷) اشاره‌های فراوانی به اهمیت انسجام اجتماعی در جامعه داشته است، تا آنجاکه یکی از عوامل خودکشی را کاهش انسجام اجتماعی در فرد می‌داند.
در بروز رفتار اجتماعی مطلوب عوامل گوناگونی موثراند:
-
تفاوت های فرهنگی رفتارهای جمع گرا یا فردگرا بسته به فرهنگ فرد است . به علاوه برخی فرهنگ ها یک دیدگاه ذاتی در مورد رفتارهای اجتماعی مطلوب دارند،در حالی که در برخی دیگراز فرهنگ ها پیشقدم شدن در کمک رسانی ،معالج و مشارکت دچار فقدان هستند. افراد هم فرهنگ احتمال بیشتری دارد که به یکدیگر کمک نمایند تا افرادی که از فرهنگ دیگری هستند. اشخاص در فرهنگ های جمع گرا نسبت به فرهنگ فردگرا بیشتر تمایل دارند که به اعضا درون گروه کمک کنند و کمتر احتمال دارد به اعضای خارج از گروه کمک کنند.
-
جنسیت در بروز رفتار مطلوب اجتماعی تاثیرگذار است. عموما زنان فارغ از جنسیت به دیگران کمک می‌کنند ولی مردان بیشتر به جنس مخالف خود کمک می‌کنند و در بروز رفتار اجتماعی مطلوب نوعی نگاه جنسیت‌گرایانه رفتار آنان را جهت می‌دهد.
-
مکان جغرافیایی نیز در این میان موثر است، روستاییان بیشتر تمایل به کمک کردن دارند به علت آنکه نزدیک به هم زندگی می‌کنند و متحدند. برخلاف شهرنشینان که از یکدیگر فاصله دار و نامتحد هستند.
پزوهش‌های متعدد اهمیت و جایگاه نیکوکاری یا رفتار اجتماعی مطلوب در جامعه را تأیید می‌کند. در پایان نوشتار به بخش کوتاهی از سخنرانی سارا شریعتی با موضوع «پراتیک اجتماعی» و «نیکوکاری» اشاره می‌کنیم:
«پرسش اساسی این است كه آیا توجه كردن به مطرودان اجتماعی به شكل غذا دادن، دستگیری، احسان و اطعام، خمس و زكات و… بیشتر به تثبیت وضع موجود كمك نمی‌كند؟ این پرسش مرا به یاد تعبیر آن كشیش می‌اندازد كه می‌گفت خداوند ثروتمندان را به خاطر سخاوت‌شان و فقرا را به خاطر صبرشان به بهشت می‌برد!
یعنی آیا كارهایی از این دست (اطعام، احسان و…) در واقع وظایف دولت را تنزل نمی‌دهیم و شكاف‌های موجود را تخفیف نمی‌دهیم؟ این پرسشی جدی است. ما همه جوانی‌مان را صرف این كردیم و گفتیم كه به فقرا كمك نكنیم، به فقر بپردازیم، بنابراین آیا اقداماتی از این دست مخالف این آرمان نیست؟ پاسخ سردستی به این پرسش این است كه اگر پراتیك اجتماعی (مداخله اجتماعی) با تامل و تحلیل همراه باشد، چنین نمی‌شود. اگر فرد بداند كه با دستگیری از فقرا چه می‌كند، آن مشكل پیش نمی‌آید. اگر فرد بداند این ساختارهای سازنده نابرابری‌هاست كه باید هدف قرار بگیرد، آن مشكل پدید نمی‌آید.»