(بخش اول)

 رویکرد یادگیری مشارکتی

در این مطلب سعی ما بر این است که در ابتدا گریزی به ضرورت رویکرد یادگیری مشارکتی بزنیم 

در مطالبی که پس از این نیز انتشار خواهد یافت به موضوعات گوناگونی می پردازیم از جمله:

• تعریف رویکرد یادگیری مشارکتی

• روش های اجرای رویکرد مشارکتی

• وظیفۀ معلم در رویکرد مشارکتی

• روابط درون گروهی و برون گروهی در رویکرد مشارکتی

• نتایج استفاده از روش تدریس مشارکتی 

• کاربرد روش تدریس مشارکتی در دروس مختلف

  متاسفانه در آموزش و پرورش به جای استفاده از روش های تدریس فعال که باعث افزایش قدرت تفکر و اندیشیدن در دانش‌آموزان می‌شود،بیش از حد بر انباشت ذهن و تقویت حافظه و نیز بر انتقال اطلاعات و معلومات ذهن یادگیرندگان تأکید می‌شود.

مدت هاست که در نظام آموزشی ایران معلمان با تکیه بر روش های سنتی، به ویژه سخنرانی، شاگردان را به حفظ و تکرار مفاهیم علمی ترغیب می کنند.

علی رغم این که در محافل علمی و تربیتی و حتی اجرایی صحبت از فعال بودن شاگرد، رشد فکری و آزاد اندیشی می شود، عملاً چنین نظرگاه هایی جنبۀ عملی نیافته اند.

در کشور ما نیز با استفاده از نظرات کارشناسان آموزشی از سال ۱۳۷۶ در رابطه با تغییر روشهای تدریس، اقداماتی آغاز شد.

از تغییرات اساسی در این زمینه، به کارگیری روش های فعال تدریس در فرآیند یاددهی – یادگیری می باشد.

(پاک سرشت ،۱۳۸۳).

اگر هدف نظام آموزشی آن است که با تربیت کردن، دانش آموزانی توانمند، شهروندان و افرادی مفید تحویل جامعه دهد، باید زمینۀ مناسب برای؛

• رشد و ارتقای بینش علمی 

• اندیشه های آزاد و خلاق 

• مهارت حل مسأله 

• برخورد علمی با مسائل

  فراهم گردد .

افزون بر این، برنامه های مدارس باید بر روش هایی متمرکز گردند که دانش آموزان به جای آموختن و به خاطر سپردن،

قابلیت های چگونه آموختن را از طریق تفکر و برخورد منظم با مسائل و مشکلات یاد بگیرند .

زیرا در چنین حالتی است که دانش آموزان رشد می کنند و فراگیر احساس مفید بودن می کنند.

برای تحقق چنین اهدافی بررسی وضعیت موجود و به کارگیری روش های فعال تدریس بسیار مهم است .

زیرا با بررسی وضعیت موجود و به کارگیری روش های جدید، عوامل اثر گذار مشخص می شوند و اصلاحات بهتر و آسان صورت می گیرد

(نصر آبادی و همکاران،۱۳۸۲).

 از جمله روش های فعالی که امروزه توجه صاحب نظران تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده یادگیری مشارکتی است.

شواهد تحقیقاتی نشان می دهد که بیشتر مسائلی که در روش سنتی و غیر فعال به چشم می خورد در رویکرد مشارکتی به حداقل می رسد.

( وایکر[۳] و نا نری[۴]، ۱۹۹۷ ).

بقای نظام تعلیم و تربیت، از طریق آموزش سنتی با تکیه بر مطالب مندرج در کتاب های درسی و نگرش به دانش آموزان به عنوان موجودی مطیع و گیرندۀ دانش و محور دانستن معلم در جریان تعلیم و تربیت، در دنیای پرشتاب امروزی امکان پذیر نیست (کیامنش،۱۳۸۳)

بنابراین در دهه‌های اخیر لزوم تجدیدنظر در روش های سنتی تدریس و استفاده از روش های نوین و فعال یادگیری و دانش‌آموز محور، از سوی سیستم‌های آموزشی احساس شده است.

از میان الگوهای بسیار گوناگون تدریس می‌توان به یادگیری مشارکتی اشاره کرد.

این الگو از نظر ساختاری زیرمجموعه خانواده الگوهای اجتماعی و برای آموزش همکاری است.

ساز و کار این الگو به سبب وجود عوامل بارز و موثری چون؛

• روابط مثبت میان اعضا

• همکاری در گروه های یادگیری

• مسئولیت‌پذیری فردی 

• پیامدهای رضایت‌بخش گروهی

موجب دستاوردهای مثبت و شاخص در آموزش و پرورش دانش‌آموزان شده است.

یادگیری مشارکتی با ایجاد شرایط مناسب برای آموختن استراتژی های یادگیری، به انتقال یادگیری از طریق گروه به فرد، واکنش متقابل میان فراگیران با سطوح توانایی علمی ناهمگن در کلاس کمک می‌کند.

این الگو برای موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان الگویی مناسب و شناخته شده است.

( کرامتی ، ۱۳۸۲ )

منبع:

حسینی نسب، داوود؛ فلاح، نوروز،(۱۳۸۷)،تأثیر روش تدریس مشارکتی و روش تدریس سنّتی بر پیشرفت تحصیلی و نگرش  به درس معارف اسلامی در مراکز پیش دانشگاهی شهر تبریز در سال تحصیلی ۸۸ -۸۷

کیامنش، ع، (۱۳۸۳)،آموزش همه جانبه و مشارکتی در دوره ابتدایی دستاوردها و چشم اندازها، فصلنامه علمی-پژوهشی نوآوری های آموزشی، شماره ۱۰