• موضوع نشست: «کتاب والدین»
• سخنران: دکتر کیومرث جهانگردی، مدیر آموزش خانواده آموزش و پرورش و سردبیر مجله «پیوند»
• زمان: ۸ اردیبهشت ۹۸
مخاطب کتاب «والدین» چه کسانی هستند؟
«والدین» طیف وسیعی از افراد را شامل می‌شود؛ از بی‌سوادترین والدین تا تحصیل‌کرده‌ترین آن‌ها. در مخاطب شناسی کتاب «والدین» پیچیدگی‌ها وجایگاه رفیع علمی، اقتصادی وسیاسی والدین باید لحاظ شود وبرای بیان محتوای مورد نظر از بیان خاصی استفاده شود که برای عموم قابل فهم واستفاده باشد.
پس در پاسخ به پرسش «مخاطب کیست؟»، می‌توانیم بگوییم: مخاطب طیف وسیعی از افراد _اعم از جامعۀ روستایی وشهری_ است وهر فردی که با فرزندش در ارتباط باشد، مخاطب کتاب «والدین» محسوب می‌گردد. موضوع محوری این کتاب‌ها نیز بیش از هرچیز باید «تربیت فرزند» باشد ولی به موضوعات دیگری هم‌چون خانواده، زناشویی، روابط همسران ومسائل مختلف اجتماعی پرداخته می‌شود که در حین تولید محتوا برای این طیف گسترده از مخاطبان باید دقت لازمه را مبذول داشت.
از طرفی مطالب نباید به قدری ساده وپیش‌پاافتاده باشند که برای والدین تحصیل‌کرده ومتخصص بی‌فایده باشند واز طرف دیگر به‌قدری پیچیده وتخصصی باشد که برای والدین کم‌سواد قابل استفاده نباشد. بنابراین کتابی که می‌نویسیم در عین بهره‌مندی از تازه‌ترین یافته‌های علمی وتربیتی، باید از زبانی ساده وگیرا برخوردار باشد تا مورد استفادۀ تمامی مخاطبان قرار گیرد.
برخورداری از مخاطبان متعدد به نوعی هم فرصت است وهم تهدید؛ هر نویسنده‌ای از اینکه برای گسترۀ وسیعی از افراد جامعه کتاب بنویسد واثرش مخاطب فراوانی داشته باشد، لذت می‌برد ولی از طرف دیگر کثرت مخاطبان، پیچیدگی‌ها وظرایف خاص خود را دارد.
برای مخاطب‌شناسی لازم است به دو ویژگی توجه شود:
۱. تنوع مخاطب
۲. علایق مخاطب
علایق مخاطبان نیز فرصت‌ها وتهدیدهای خود را دارد:
نویسنده یا مترجم «کتاب والدین» ممکن است با توجه به تنوع علایق وگستردگی مخاطبان_که از فرصت‌های«کتاب والدین» است_ با برخی از سلایق آشنا نباشد ودر زمان نوشتن کتاب ناخواسته به آن‌ها بی‌توجهی کند.
سرمایۀ فرهنگی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار در مخاطب‌شناسی است؛ تحصیلات وآگاهی والدین در سرمایۀ فرهنگی آن‌ها بسیار اثرگذار است. هم‌چنین کم وکیف استفادۀ خانواده‌ها از فناوری‌های نوین وتکنولوژی‌های جدید، توجه به هنر وکاربرد آن در زندگی، میانگین مطالعه وکتاب‌خوانی خانواده و… نشانگر سرمایۀ فرهنگی والدین وخانواده‌ها است.
عوامل گفته شده می‌تواند به نویسنده یا مترجم در تنظیم کتاب «والدین» کمک کند، هم‌چنین نویسندگان نباید فراموش کنند که سرمایۀ فرهنگی از طریق همین کتاب وکتاب‌خوانی ارتقا پیدا می‌کند. به قول پیر بوردیو، جامعه‌شناس شهیر فرانسوی، «خانواده‌هایی که از سرمایۀ فرهنگی بالایی برخوردارند از طریق سرمایۀ فرهنگی، سرمایۀ اقتصادی خود را افزایش می‌دهند وبا رشد سرمایۀ اقتصادی، سرمایۀ فرهنگی خود را ارتقا می‌بخشند.»
بنابراین خانواده‌ها از این طریق جایگاه خود در جامعه را رفعت می‌بخشند. با این توصیف، ناشران ونویسندگان کتاب «والدین» بهتراست که به سرمایۀ اقتصادی خانواده‌ها نیز توجه کنند وبرای آنکه مخاطب خود را از دست ندهند، هزینه‌های چاپ کتاب را کاهش دهند تا بتوانند کتاب خود را با قیمت مناسبی به فروش برسانند. همین عامل به ترویج کتاب‌خوانی در جامعه وبهبود اوضاع نشر نیز کمک می‌کند.
در این میان باید به ویژگی‌های «کتاب والدین» توجه گردد:
۱) موضوع کتاب: موضوعی که برای والدین در نظر گرفته می‌شود باید متناسب با ارزش‌های خانواده باشد ونیازهای خانواده‌ها را لحاظ کند.
استفاده از ایدۀ صاحب‌نظران ومتخصصان این حوزه در یافتن موضوع مناسب وکاربردی برای خانواده‌ها، ضروری است. چراکه صاحب نظران حوزۀ تعلیم وتربیت بهتر می‌توانند به نویسنده در انتخاب موضوع کمک کنند. منتها این مورد به تنهایی نمی‌تواند به نویسنده در تنظیم کتاب «والدین» یاری رساند؛ پس برای کسب نتیجۀ رضایت‌بخش، انجام یک نیازسنجی غیررسمی لازم است.
به‌طورکلی در خصوص موضوع کتاب «والدین» می‌توان گفت: تمام مسائل مربوط به زندگی اجتماعی وفردی می‌تواند موضوع این کتاب باشد وموضوع اصلی کتاب «والدین» استحکام بنیان خانواده است؛ به‌عبارتی هر موضوعی که به تقویت نهاد خانواده کمک کند، می‌تواند موضوع مفیدی برای نویسنده باشد.
«تقویت نهاد خانواده» موضوعات بسیاری را شامل می‌شود، از جمله: موفقیت دانش‌آموزان، مسائل ذهنی وروانی فرزندان، تاب‌آوری اجتماعی فرزندان، مسائل وناهنجاری‌های اجتماعی، بلوغ فرزندان، چگونگی برقراری ارتباط سالم وسازنده و… ولی چنانچه بخواهد رضایت حداکثری مخاطبان را جلب نماید، بهتر است که شناخت کافی از مسائل تربیتی خانواده پیدا کند.
مسائل اجتماعی یکی از درون‌مایه‌های کتاب «والدین» است که انتظار می‌رود توجه بیشتری به آن مبذول گردد. به طورنمونه در روزهای اخیر که سیل زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تحت تأثیر قرارداده است، ضرورت نوشتن کتابی برای والدین در خصوص سیل وبلایای طبیعی احساس می‌شود. ضرورت تألیف این قسم کتاب‌ها برای والدین این است که خانواده‌ها در چنین شرایطی از تربیت فرزندان خود غافل نشوند وبه حوادث وبلایای پیش‌آمده به چشم یک تجربۀ سخت ولی ارزشمند برای فرزندان بنگرند.