بررسی انطباق بعضی از مصادیق سند تحول بنیادین نظام آموزش وپرورش
تحت عنوان علل واهداف تحول بنیادین آموزش در کتاب عربی زبان قرآن ۱ انسانی
وقوع رويدادها و تحولات فزاينده در ابعاد مختلف جامعه
گسترش علوم و دانش ها
رشد فناوري هاي نوين اطلاعات و ارتباطــات و نيــز بروز و ظهور نيازهــاي جديد فردي و اجتماعي
همه وهمه بيانگر لزوم تغيير وتحول بنيادين در نظام آموزش وپرورش است.
همين ضرورت است كه به توليد ســند تحول بنيادين آموزش وپرورش و سند برنامۀ درسي ملي جمهوري اسلامي ايران انجاميده است.
هدف از تغيير برنامه های درسی در راستای سند برنامۀ درسی ملی
تدارك فرصت هاي تربيتي متنوع و جامع براي دانش آموزان
جهت كسب شايستگی های لازم برای درك و اصلاح موقعيت براساس نظام معيار اسلامی است.
يكــي از اهداف اصلي توليد و انتشــار ايــن ويژه نامه و ويژه نامه هاي گذشــتۀ مجلۀ رشــد معلم؛
آشــنا نمودن مجريان و دبيران محترم از برنامه های درســی و تحولات ايجاد شده در آن ها
در راستای سند تحول بنيادين نظام آموزش وپرورش رســمی و عمومی
و سند برنامۀ درسی ملی جمهوری اسلامی ايران و اجرای مطلوب و اثربخش آن ها است.
همۀ این سخنان برگرفته از مقالۀ ؛
“هدف از تغيير برنامه های درسی در راستای سند برنامه درسی ملی” از دکتر محمود امانی طهرانی
مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری آموزش و پرورش می باشد.
حال سعی ما بر این بوده است که؛
این مصادیق را در جامعۀ آماری یک کتاب درسی تحت عنوان عربی زبان قرآن ۱ انسانی مورد بررسی قرار دهیم
تا در پی این تحلیل وهم چنین بررسی دیدگاه های دبیران که به صورت مستقیم با دانش آموزان در ارتباط هستند
بتوانیم موضوعاتی را به چالش بکشانیم ودر نهایت راهکاری مفید وسازنده را ارائه بدهیم.
هدف از تغيير برنامه های درسی در راستای سند برنامۀ درسی ملی
هدف از تغيير برنامه های درسی در راستای سند برنامۀ درسی ملی در مقالۀ دکتر محمود امانی طهرانی اینگونه ذکر شده است؛
تدارك فرصت هاي تربيتي متنوع و جامع براي دانش آموزان جهت كسب شايستگی های لازم
برای درك و اصلاح موقعيت براساس نظام معيار اسلامی.
-
در تمامی درس ها، در اولین صفحه یک آیه از قرآن یا یک روایت آمده که مرتبط با موضوع درس است.
بعضی از این آیات در جهت فرصت های تربیتی دانش آموزان و درک شایستگی های لازم برای اصلاح موقعیت آنان ذکر شده است.
از جمله؛ «إني مسؤول وإنکم مسؤولون» بی گمان من وشما مسئول هستیم در ص۱۱ کتاب درسی نشان از اهمیت مسئولیت پذیری دارد.
با بسط دادن موضوع در متن درس «إنکم مسؤولون» نیز سعی بر این بوده که به صورت ملموس تری هدف ذکر این آیه را مورد بحث قرار دهد.
در درس دوم دانش آموزی در هنگام خارج شدن از مدرسه با کولر روشن وشیر آب نیمه باز و… مواجه می شود
واحساس مسئولیت پذیری او باعث می شود که قبل از رفتن به منزل سر وسامانی به اوضاع بدهد.علاوه بر همۀ این ها در قالب درس نیز حدیثی از امیرالمؤمنین را ذکر می کند؛
«إنکم مسؤولون حتی عن البقاع والبهائم».
-
نه تنها در درسنامه که در تمارین هم توجه به مسألۀ تربیتی بروز پیدا می کند.
در ص ۱۹ کتاب درسی؛ «من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها».
-
ص ۳۲ کتاب نیز در جهت همین هدف گام برداشته است؛
تصویر سنگ قبری در این صفحه به چشم می خورد که از آن دکتر آنه ماری شیمل اسلام پژوه، خاورشناس ومولوی شناس آلمانی است.
بر روی سنگ قبر او حدیثی از رسول الله درج شده است«الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا»
در این حدیث نیز می توان به مفاهیم عمیقی دست یافت.
دو مسأله دانش آموز را به شگفتی وامی دارد؛
اول حدیث پرمعنای رسول الله که خود دریایی از معنا را در پی دارد از جمله اینکه
از خواب غفلت دنیا بیدار شویم پیش از اینکه به وسیلۀ مرگ هوشیار شویم.
دوم اینکه این حدیث بر روی سنگ قبر کیست نیز خود بسی جای تأمل دارد؛
حدیث درج شده بر روی قبر یک بانوی آلمانی ناخودآگاه دانش آموزان را به تفکر وامی دارد.
-
درس چهارم نیز به همین سبک موضوع اتحاد را با اتکا بر آیه هایی چند از قرآن مورد بررسی قرار داده است.
در این درس هدف افزایش بینش دانش آموز در جهت حفظ اتحاد و دوری از تفرقه می باشد که خود یکی از مسائل مهم روز است.
علاوه بر این موضوع؛
اتحاد که خود یک ارزش محسوب می شود ومی تواند ضمن فرصت های تربیتی قرار بگیرد،
در تمرینات این درس نیز به صورت مستقیم وغیر مستقیم مورد سؤال قرار گرفته است.
-
در درس پنجم نیز با اینکه موضوع درس دانستنی های علمی از حیوانات بوده است.
بخشی از تمرینات در قالب احادیث که خود تجلی مسائل تربیتی هستند نمود پیدا کرده است.
-
ابتدای درسنامۀ درس ۶ نیز مزین به آیه ای از قرآن شده است که ترجمۀ آن بدین شرح است؛
«بگو در زمین بگردید وبنگرید سرانجام پیشینیان چکونه بوده است»
با کمی تأمل می توان دریافت که این گفتار، آدمی را به استفاده از تجارب پیشینیان بدون افتادن در ورطۀ آزمون وخطا سوق می دهد.
این آیه نیز معناهای بسیاری را در پس خود دارد که هدف دار در کتاب ذکر شده است.
مسائل تربیتی ضمن تمارین این درس نیز در قالب احادیث مشهود می باشند.
-
درس ۷ کتاب درسی نیز در ابتدای شروع مبحث درسی به هدفی در آیۀ هود اشاره می کند
با این مضمون می باشد «او شما را از زمین پدید آورد وخواستار آباد کردن آن از شما شد» که انسان باید آن را دنبال کند.
این آیه نیز غایت وخواست خداوند را از خلقت آدمی بیان می کند که مسلما
تأکید بر خلقت هدف دار خداوند دارد وبرای هر دانش آموزی باید این روشنگری صورت بگیرد.
-
درس هشتم نیز ارزش های تربیتی را ضمن احادیث ارائه کرده است.
خلاصه اینکه در تمامی بخش های کتاب توجه به ذکر ارزش های اسلامی چه در قالب دو درس کتاب چه در قالب تمارین درس ها چشمگیر است.
-
اما آنچه مهم است این است که دریابیم ذکر چه ارزش هایی می تواند دغدغۀ فکری یک دانش آموز دورۀ متوسطه باشد
وفرصت های تربیتی متنوع وجامعی را برای او فراهم کند؟ -
آیا نیازسنجی فرصت های تربیتی در کتاب به صورت صحیحی صورت گرفته ومتنوع و درعین حال دارای جامعیت است؟
-
آیا دانش آموز دورۀ متوسطه درک درستی از ارزش های ذکر شده در قالب احادیث دارد یا خیر؟
-
آیا بهتر نبود فرصتی برای تحلیل این ارزش های ذکر شده در قالب احادیث برای او فراهم آوریم
تا به اهدافی که در راستای سند برنامۀ درسی ملی است جامۀ عمل بپوشانیم؟ -
دبیران تا چه حد در راستای اهداف تعیین شده در سند برنامۀ درسی ملی گام برمی دارند؟
-
آیا دبیران خود فرصت های تربیتی کتاب را مورد ارزیابی قرار داده اند؟
- درست است که این هدف در کتاب های درسی دنبال شده است،
اما با بررسی کتاب می توان این مسأله را دریافت که ارزش های اخلاقی بیشتر در قالب احادیث وآیات نمود پیدا کرده اند.تنها در دو درس دوم وچهارم تحت عنوان«إنکم مسؤولون» و«التعایش السلمي»
می توان به موضوعاتی که دربرگیرندۀ ارزش های اخلاقی وتربیتی هستند دست یافت.این یعنی اینکه شیوۀ کاربرد ارزش های اخلاقی دارای تنوع مناسبی نیست.
تقریبا ۸۰ درصد مسائل تربیتی ضمن آیات واحادیث گنجانده شده اند.
حتی درصد بالایی از درس«التعایش السلمی» را نیز آیات تشکیل داده اند. معایب این روش را می توان بدین شکل بیان کرد:
اول اینکه ذکر ارزش ها در این قالب شاید بتواند ذهن دانش آموز کوشا را به سوی خود جذب کند و او مفاهیم این جملات قصار را در ذهن خود پردازش کند با این که این مسأله نیز جای بحث دارد که قدرت تحلیل او در سطح آیه وحدیث می باشد یا خیر.
اما نکته اینجاست که آیا دانش آموز متوسط وضعیف نیز اصلا به مفاهیم تربیتی در قالب این احادیث که به صورت هدف دار در کتاب ذکر شده اند می اندیشد!
دوم اینکه آیا ذکر ارزش ها در قالب آیه وحدیث بیشتر موجب جذب دانش آموزان به سوی مسائل تربیتی می شود یا اینکه باید این آموزه ها را در قالب های گوناگون دیگری هم چون درس «إنکم مسؤولون» که آموزه های تربیتی را در قالب عمل ذکر می کند نه صرفا گفتار ارائه بدهیم؟
کدام روش در اذهان دانش آموزان بیشتر باقی می ماند؟
مسلما روایت به شکل داستان به دلیل سیر هدف دار و قاعده مندی که در آن وجود دارد بیش از جملات قصار وگاها دشوار می تواند اهداف سند تحول بنیادین را تحقق بخشد.
منبع:
امانی طهرانی، محمود، ۱۷/۷/۹۶، هدف از تغيير برنامه های درسی در راستای سند برنامۀ درسی ملی