کارگاه انسان و دین و زندگی

کارگاه انسان و دین و زندگی چالوس با تدریس دکتر شیدالله رستخیز شورکائی برگزار شد.

درسنامۀ کارگاه انسان و دین و زندگی در ادامه می‌آید؛

درس ششم/ سنت های خداوند در زندگی

هدف ها

 

هدف کلی: آشنایی با برخی از قوانین و سنت های الهی

هدف های آموزشی

الف) تبیین معنای سنت الهی

ب) تبیین برخی از سنت های الهی

ج) تأثیر این سنت ها در زندگی انسان

ارتباط با درس قبل: در درس قبل فراگیران آموختند که جهان ما قانونمند است و همه قوانین آن ناشی از قضا و قدر الهی است.

حال باید بدانند که این قوانین چگونه بر تصمیمات و ابعاد مختلف زندگی آنها تأثیر می گذارد.

محورهای اصلی درس/ کارگاه انسان و دین و زندگی

الف) آشنایی با معنای سنت الهی

ب) تبیین برخی سنت های الهی حاکم بر زندگی اسنان از جمله؛ سنت ابتلا، امداد، سبقت رحمت بر غضب، املاء و استدراج

ج) برنامه ریزی در جهت حرکت در مسیر توجه به این سنت ها

ساماندهی فعالیت های یاددهی- یادگیری

الف) آماده سازی و ایجاد انگیزه: د راین مرحله می توان از واژه شناسی کلمه « سنت » شروع کرد. یعنی از بچه ها خواست تا نظرات شان را ابراز و معلم نیز آنرا روی تخته بنویسد. در ادامه تبیین انواع سنت ها، می توان تشخیص مصادیق را از بچه ها در خواست کرد.

ب) مراحل تدریس: بعد از تلاوت قرآن با توجه به عناوین و محورهای اصلی درس می توان گام به گام جلو رفت.  

مقدمه بحث و تبیین درس

قبل از شروع بحث و تبیین موضوع اصلی این درس، لازم است به نکات زیر اشاره شود.

چون مباحث مربوط به اختیار انسان، قضا و قدر الهی و سنت های الهی در زندگی انسان، پیوندی منطقی با هم دارند.

در دروس پیشین آموختیم :

الف) انسان و اختیار: انسان دارای اراده و اختیار است و درک وجود اختیار در انسان نیز از امور بدیهی، وجدانی و شهودی است.

یعنی هر کسی اگر در لحظه انجام یک عمل به درون خودش مراجعه کند بالوجدان و الشهود در می یابد که در انجام آن عمل، هیج نیروی جبرکننده درونی و یا بیرونی، او را وادار به انجام آن عمل نکرده است.

 

با این که وجود اختیار در انسان یک امر بدیهی است ولی جهت توضیح بیشتر مطلب می توان به سخن فلیسوفان غرب نیز اشاره کرد تا فراگیران با شنیدن استدلال ما احساس نکنند که فقط ما به عنوان یک مسلمان، وجود اختیار در انسان را یک امر بدیهی می دانیم.

مثلا « مری وارنوک » می گوید: وجود اختیار آموزه ای نیست که زیر سوال برود بلکه واقعیتی طبیعی تلقی می شود.

انسان فاعل مختار است و انکار اختیار انسان به همان اندازه نامعقول است که منکر آن شویم که او می تواند رنگ ها را از هم تشخیص دهد یا قادر به شمارش است.

ب) قضا و قدر الهی: اعتقاد به قضا و قدر الهی  بیانگر نگرش یک انسان موحد در تبیین نقش علم و قدرت خدا در طراحی نظام عالم و إِعمال اراده او در وقوع حوادث عالم و از جمله در گستره حیات همه جانبه انسان است.

بر اساس چنین نگرشی هیچ فعلی در این عالم اتفاق نمی افتد مگر این که با علم و قدرت الهی طراحی و سپس با اراه الهی محقق می شود.

حال سوال در این است که: قضا و قدر الهی در زندگی فردی و اجتماعی انسان چگونه إِعمال می شود.

در پاسخ به این سوال لازم است این مطلب را یاد آور شویم که: عالمی که در آن زندگی می کنیم و از آن به عنوان عالم ماده، عالم کون و فساد، طبیعت، عالم مُلک و یا … یاد می شود، این عالم دو لایه دارد:

الف) لایه ای سطحی و روئین با حوادث جزیی

ب) لایه ای عمیق  با قوانین و قواعد کلی

هر حادثه ای که در این عالم و در محیط اطراف مان اتفاق می افتد چه خوب باشد و چه بد، تحت یک سلسه قوانین ثابتی است که تعیین کننده و جهت دهنده آن حادثه به شمار می رود.

در این مورد معلمان ما هم می توانند مثال هایی از قوانین اثبات شده در فیزیک، شیمی و یا … بزنند و هم می توانند با اشاره به وقایع و حوادثی که در محیط کلاس اتفاق می افتد، اشاره نمایند تا فراگیران گمان نکنند که سنت های الهی محدود می شود به همان چیزهایی که در کتاب به آن اشاره شده است.

وقتی فراگیران با ذکر این مثال ها با گستره و عمق بحث سنت های الهی آشنا شوند بر دقت و مراقبت آنها بر افکار، اعمال و حالات شان بیشتر شده و تحول بیشنی و نگرشی بزرگی در آنها ایجاد خواهد شد.

مثلا وقتی انسان بداند با پاسخ مثبت به دعوت انبیاء الهی و انجام عملی به نام « هدایت پذیری » اسباب و عوامل پیدا و پنهانی به نام توفیق الهی شامل حالش می شود، قطعا با آگاهی بیشتر و عمیق تری  در مسیر پاکی ها و درستی ها برمی دارد.

غالب انسان ها بواسط نگرش سطحی و جزیی به این عالم، فقط جلوه های ظاهری حوادث آن را می بینند و از قواعدی که در پشت این حوادث وجود دارد بی خبرند.

اگر از این لایه های ظاهری عالم که در قالب حوادث جزیی نمایان می شود بگذریم و وارد باطن آن که قوانین ثابت و هدفمند آن است برسیم، خواهیم دید که هیچ چیز و هیچ پدیده ای بدون قاعده ایفای نقش نمی کند.

بنابر این آنچه به عنوان گزاره های خبری و یا انشایی در آیات و روایات صحیح به آن اشاره شده، حاکی از همین هدفمندی های قاعده مند میان پدیده ها و حوادث این عالم و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی ما انسانها است.

آنچه که به عنوان سنت های الهی در درس ششم به آن اشاره شده، تنها بخش بسیار اندکی از سنت های الهی در زندگی انسان است و گرنه هیچ عملی و هیچ فعلی در عام درون ما و عالم بیرون اتفاق نمی افتد مگر آن که کاملا قاعده مند بوده و تحت سنتی از سنت های الهی قرار می گیرد.

مثال ساده و قابل حس بری فراگیران این است که وقتی شما کلید لامپ را بزنید، اگر لامپ کلاس خاموش بوده باشد با زدن کلید، لامپ روشن می شود و یا برعکس.

آنچه ما انجام می دهیم، تحقق فعلی به نام زدن کلید است و گر نه خاموش و روشن شدن لامپ، تحت یک سلسله قواعد ثابتی است که میان چندین پدیده وجود دارد.

ایمان به این گزارها و پایبندی به آنها موجب در امان ماندن از خسارات پیدا و پنهان در زندگی فردی و اجتماعی ما در دنیا و به تبع آن در سرنوشت و حیات اخروی ما است.

چون آنچه در آخرت به هر کس داده می شود دستاورد های او در حیات قاعده مند و هدفدار او در زندگی دنیوی است.

کارگاه انسان و دین و زندگی